-
2.1K Views 0 Comments 0 Likes 0 Reviews
( 1952 - 2002 kum )
Minung minpaw hae she kyat tuh raetu Pachia ny leite 1973 kum cia lah um haeza khorum, ram rum ah lah beik hae. Tuh e ah beik haepaw tuh: (1) Cca-yng mua, (2) Thangrinpaw muya kya e lung, (3) Baku kua haekha nynh athua. 1933 kum vaete tuh U Kai Sung tuh Rezua khua kya sianginn a kae bua. Sianginn a kae lya haeze mih saya paw U Sang Hnin nynh Pachia thehooypaw bya a hopyanaw hae liate kriccaw lang a tang. Sianginn te a poute tuh kae khua hae kha U Kae Sung nih Pachia phung umlangvae cipah haeza Daw Me Kia te Daw Na Aye kha ah tee sah bua hae. Thuasalama kumthum lungkhu kyalya kriccaw lang um haeza lawki beiknaw kalang phe ah kitui hae. Tukei-ccu Rovaw(A) khua tuh kum 16 cia Pachia ny leite Setan see lang bua lah tang hae.
1942 kum kyaze U Kae Ling tuh Rhawkaw ccaza Falam khua kya a um. Rhawkaw lungkhu a um lyaze Mihraw rhawbawipaw P.A nynh athua. Tuh e paw tuh Pachia a zynty vaepaw athua keiccu, U Kae Ling zema Pachia beih rynaw thinlung kha oun hoi bua. Tuh ccyhlyaze kae khua hynh tangpali a awvaepaw U Tu Ki lukheit umza kae khua kya private saya rya a laah. Tukeiccu U Kae Ling nynh, “U Tu Ki kha Baebu cca-uk ka ky langze tuh Baebu ccaw kha a ria ciza amaw kriccaw lang a tanglae apiaze khohlae hae kha zemah kriccaw lang a teesah kho cihae cite a tua.” Te U Tu Ki kalan ccaw a kypaw tuh, “Nang tuh tangpali a awpaw na thua keiccu Baebu cca-uk kae ky ciza ah khua hae kha kriccaw lang ahtee khonawlanghae na lah ccangpah cihae. A ro mawze kamaw mah Pension te kae pou ciza ah lunin te bomku langza Pachia rya tuh ah laah kheih cih,” cite ccaw a ky. A ccawky theyhawte a ro mawze U Kae Ling nynh Baebu cca-uk tuh Falam lang cceiza a kivaepaw U Hoi Mang kyate a ky sasaw. Baebu cca-uk a muih miakaw te U Tu Ki nynh ma Pachia ryalaw tuh a tho vae.
Masaty lang U Tu Ki nynh a siang imuahae kya hlaw a ccangpyaty hae. Tuh e hlaw tuh; ZBA, 212 “Awkhua ccyh khe ling tuah” cipaw nynh athua. Pachia ryalaw langvae cite a thokhaeku takaw lyaze U Thang Mang (Tlangruapaw) nynh Rovaw(A) khua thuaza thawzung pyanaw hanlang Pachia byate sakheh lungkhu a bom. U Tu Ki nynh Pachia ryalaw a tholyaccya ccyh kya U Kae Ling ma pension te a pou sasawvae. Tukoute mimaw inn 2 te Daw Sung Lia te Daw Paw Sui hae tuh kriccaw lang ah tee vae hae.
1952 kum, Rev.Sa Lang tuh Chin Hills Baptist Association meeting haka langsang kaelangte thokupaw te Rovaw(A) khua a rya paw. U Tu Ki te U Kae Ling nynh ah hopya haepaw tuh “kaenin tuh kriccaw lang mang kae teesah lama tuipi a ingsalangpaw a um khyh keiccuze kae ing loh khyh. Tukeiccu Saya namaw nynh tuipi nae ingsah aho” cihaeza Haka lang a cceihpaw te Bawinung vaw lungpali tuili kya tuipi tuh ah ingsah sya hae. Tuhlya tuipi inghae paw tuh:
Nynh ah thua hae. Tuipi ah ing kou haete tuh U Tu Ki kha kriccaw piccan rya a laah vae. Beihinn ah hoi loh khyhhae keiccu kum 6 lungkhu U Tu Ki Inn tuh pumkunawlang ah mang hae.
U Tu Ki te U Kae Ling nynh Pachia thehooypaw bya ah holya hae tuh. Rovaw khuabaw, U Raw Hu(Nimangsung) paw nynh a phinphin te a sarya hae laeze, “Atuccaccimaw ka khua ka ram te pou oh,” cite a ciihae. “Na pour y khyh oh athualangze kae bua cioh,” bua a cihae. Te chianaw leenaw puai kya takyh ah tungku haeze bua zema a bua bia sasaw hae. Thuasalama Byarei te kaw kheit sangmah liaru khyhaeza Pachia bya liate nynh ah tee-ing hae. Rawthungnaw te rhawhoynaw ah hoi khonawlanghaepaw tuh Pachia kalang sawsangte bomnaw kha a ngiaku hae. Tuhawte kum 4, 5 lungkhu cia, khua te ram a hoitupaw U Raw Hu bya tuh U Tu Ki te U Kae Ling nynh ma Pachia bya liate ah tee-inn kho hae. Vawsawnaw phiin takyh zema a tae kho hae. Tuhaw mawte Pachia bya tuh kum 4,5 lungkhu cia ho haeza nyalang tuh ccungccaw milu 30 ryacia kriccaw lang oun teesah vae hae.
1957 kum December saw he thuate tuh beikinn hynh (15’ x 12’) te ah sak kuvae hae. Tuhe Beikinn tuh kum 8 lungkhu kae mangza ccungccaw takyh bua kaelung thungvae keiccu 1966 kum February saw kyate tuisung lang bua kae nawe. Tuh e bbeikinn tuh (48’ x 20’) te bua kae sak zah 1966 – 1979 kum cia kae mang.
1978 kum lyaze Saya Lung Khe tuh B.Sc, degree oun lak koute khohlae lang oun thua vae. Oun thua miakaw te Rovaw khua kya crusade tuaza lawki hae blyn tuh kriccaw lang phe a teesah kou hae. Tuh koute tuh Baptist kriccaw bum ah houh lungthungza kae Beikinn tuh 1979 kum April te May saw lungkhu balyn (54’ x 24’) te bua kae sak thua. Te beikinn tuh ahmin ahoy khyh keiccu 1990 kum May saw lungkhu kya atu kae beikinn hmin kalankhe kae nawezah (60’ x 30’) bua kae sak thui. Tuhlya ccyh tuh Baptist kriccaw by hynh inndong sungarya inntaray (88) cia ah civaepaw kae thuasalama a ban tuh khuadong lang phe oun cciataw haezah aban tuh ZCC ( Zo Kriccaw Bu) kalang phe oun nawetawku hae. Te Baptist Kriccaw bu kya hynh inndong (67) cihza ccungccaw milu 365 nynh ci.
Catholic kriccaw but uh Baptist kyate ah pou haepaw thua khyh. 1964 kum lyaze U Khar Tu nynh masaty alah tee ty. Thuasalama U Khar Tu tuh lawki beiknaw kalang bua lah ki thuiza 1968 kum te U Nui Kung nynh Catholic (RCM) kriccaw bu kalan bua alah tee. Tukeiccu U Nui Kung tuh Father Barage nynh saya ryalaw a pya. Atu ryacia hynh Catholic kriccaw but uh inndong 36 cihaeza ccungccaw milu 209 ah cihae. Thuasalama Masaty lang a tee typaw U Khar Tu tuh Baptist kriccaw bu kalan bua teeza atunin cia hynh Bawipaw minte oun hiin khae ung.
ZCC (Zo Kriccaw) but uh Baptist kyate 1990 kum, Beikinnpi sak lang cite paccynku lyaze U Leh Kung te Saya Lung Khe nynh ah poukhae haepaw nynh athua. Atu cia hynh ZCC Kriccaw but uh inndong 10 cihaeza ccungccaw milu 74 ah cihae.
Rovaw (AO khua tuh kriccaw buthum te a thadynpaw kae thuasalama U Tu Ki te U Kae Ling nynh ccaci ah vuatynawhae, kya mih ccunoh ah zui haepaw nynh kae thua. Miming lunin nynh sawsangnaw hae liate kriccaw inndong kae kaethung lae apiaze lawki beiknaw khohrum ram rum balyn tuh kriccaw beihnaw te ah rulaetu hae nynh athua. Khua te ram hynh zema 1968 kum kyaze U Tu Ki nynh Pachia kalan a ah vaepaw athuanaw liate Baptist khua ci oun thua.